Niewykupienie w terminie obligacji wiąże się często z niezwłocznym złożeniem przez emitenta wniosku o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego lub o ogłoszenie  upadłości. Z jakiego powodu emitenci uznają ten krok za korzystny dla nich? jakie są zasady prowadzenia tego typu postępowań i czy zawsze jest to skuteczny zabieg z punktu widzenia emitenta? Niniejszy artykuł ma udzielić odpowiedzi na te pytania.

Postępowanie restrukturyzacyjne emitenta

Przepisy Prawa restrukturyzacyjnego (dalej: PrRestr) zawierają odrębne uregulowania odnośnie otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego wobec podmiotu emitującego obligacje. Emitent musi liczyć się z tym, że istotą przepisów art. 362–367 PrRestr o odrębnym postępowaniu restrukturyzacyjnym wobec emitentów obligacji jest usprawnienie postępowania oraz zapewnienie dodatkowej ochrony obligatariuszom. Wprowadzają one zasadę równego traktowania obligatariuszy oraz regulują kwestię reprezentacji wierzycieli w postępowaniu restrukturyzacyjnym gdyż w postępowaniu restrukturyzacyjnym prowadzonym wobec emitentów obligacji co do zasady wyłączone jest indywidualne występowanie przez obligatariusza.

Wobec emitenta obligacji mogą być prowadzone następujące rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych:

1. przyspieszone postępowanie układowe
2. postępowanie układowe
3. postępowanie sanacyjne

Z doświadczenia Kancelarii Raczyński Skalski & Partners Radcowie Prawni Adwokaci sp.p. wynika, że emitenci najczęściej składają wnioski o otwarcie przyśpieszonego postępowania układowego.

Dla prowadzenia przyspieszonego postępowania układowego ustawodawca przewidział krótsze terminy. Co do zasady sąd powinien takie postępowanie przeprowadzić w ciągu ok. 3-4 miesięcy co wydaje się być niewątpliwie dużą zaletą. Z drugiej zaś strony, wiąże się ono z brakiem wpływu wierzycieli na treść spisu wierzytelności. Wierzyciele bowiem nie mogą składać sprzeciwu w przypadku nieumieszczenia ich wierzytelności w spisie wierzytelności.

Kluczowe działania podejmowane w tym postępowaniu to (poza rozpoznaniem samego wniosku restrukturyzacyjnego) przygotowanie spisu wierzytelności i wierzytelności spornych oraz planu restrukturyzacyjnego przez nadzorcę sądowego.

Co istotne, po otwarciu postępowania układowego wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności objętej układem jest niedopuszczalne.

W przypadku gdy roszczenia obligatariusza są zabezpieczone hipoteką, jego pozycja jest uprzywilejowana względem pozostałych wierzycieli spółki. Może się bowiem nie zgodzić na objęcie układem i prowadzić egzekucję samodzielnie. Poza tym jego wierzytelność, wobec nieobjęcia układem z mocy prawa, nie będzie podlegała restrukturyzacji i pozostanie w stanie pierwotnym.

W postępowaniu restrukturyzacyjnym emitenta, interesy wszystkich obligatariuszy reprezentuje kurator. Sprawuje on również funkcje nadzorcze nad emitentem, a także ma prawo przeglądania ksiąg i dokumentów dłużnika, czy wzięcia udziału w głosowaniach podczas zgromadzenia wierzycieli.

Ostatecznie, po uwzględnieniu przez sąd wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, należności zrestrukturyzowanej spółki są zwykle (zgodnie z wnioskiem dłużnika) w części umarzane (przeważnie w wysokości ok. 30-40%). Przeprowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego emitenta-dłużnika jest często jedynym słusznym rozwiązaniem zarówno dla wierzycieli jak i dla dłużnika. Emitent bowiem ma możliwość dalszego prowadzenia działalności, zaś roszczenia obligatariuszy, mimo, iż nie zostają spłacone w całości to przynajmniej w równej wysokości. W ten sposób obligatariusze mogą uniknąć sytuacji, w której tylko niektórych z nich roszczenia zostaną spłacone, a pozostali nie zobaczą nic.

Postępowanie upadłościowe emitenta

Wniosek o upadłość emitenta może samodzielnie złożyć każdy z członków zarządu dłużnej spółki nie później niż w terminie 30 dni od dnia, w którym pojawiły się przesłanki przemawiające za jej niewypłacalnością. Upadłość spółki ogłasza sąd właściwy dla siedziby dłużnika.

Procedurę postępowania upadłościowego wobec emitentów obligacji regulują przepisy art. 483-491 Prawa upadłościowego (dalej:  PrUpad) o odrębnym postępowaniu upadłościowym.

Przede wszystkim po ogłoszeniu upadłości zasady reprezentowania praw obligatariuszy zmieniają się. Zmienia się podmiot zarządzający masą upadłości emitenta. Podmiotem działającym w imieniu własnym, lecz na rzecz upadłego, staje się syndyk powoływany przez sąd w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości. Prawa obligatariuszy, w zależności od tego czy emisja była zabezpieczona, reprezentowane są odtąd: przez kuratora bądź przez administratora hipoteki.

Obligatariusze, których roszczenia nie zostały zabezpieczone mogą samodzielnie wykonywać wszystkie swoje prawa, z wyjątkiem tych, które zostały wyraźnie zastrzeżone dla kuratora. Mogą składać wszelkie przysługujące im środki zaskarżenia.

W sytuacji gdy dla zabezpieczenia praw z obligacji ustanowiono hipotekę na majątku emitenta, prawa i obowiązki obligatariuszy w postępowaniu upadłościowym wykonuje administrator hipoteki, o którym mowa w art. 31 ust. 4 ObligU, (art. 484 ust. 2 PrUpad).

Podstawowa odrębność postępowania upadłościowego, w przypadku gdy na zabezpieczenie praw z obligacji ustanowiono zabezpieczenie na majątku emitenta, polega na tym, że przedmiot zabezpieczenia praw z obligacji tworzy osobną masę upadłości przeznaczoną na zaspokojenie praw obligatariuszy. Likwidację osobnej masy upadłości przeprowadza syndyk. W razie wyrażenia zgody przez radę wierzycieli lub sędziego-komisarza na sprzedaż z wolnej ręki mienia wchodzącego w skład osobnej masy upadłości, sprzedaż wymaga zgody kuratora (art. 488 ust. 1 2 i 3 PrUpad). Zaspokojenie odbywa się w ten sposób, że syndyk masy upadłości przy udziale administratora przeprowadza likwidację masy upadłości zgodnie z przepisami ogólnymi (art. 3016 i n. PrUpad), a następnie dokonuje podziału uzyskanych środków (funduszów) zgodnie z zasadami ogólnymi.

Z punktu widzenia emitenta, w sytuacji pojawienia się niewypłacalności, złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości staje się więc obowiązkiem, jednak z perspektywy obligatariuszy to rozwiązanie również ma swoje zalety. Przede wszystkim lista wierzytelności sporządzana przez syndyka stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi. Roszczenia o zapłatę wobec emitenta nie trzeba więc wcześniej kierować na drogę postępowania sądowego. Dodatkowo, czynność zgłoszenia wierzytelności i udział wierzyciela w postępowania upadłościowym nie podlega opłacie. Uzyskanie tytułu egzekucyjnego jest istotne w celu ewentualnego dochodzenia przez obligatariuszy pozostałych należności (nie spłaconych na skutek przeprowadzonego postępowania upadłościowego) od członków zarządu upadłego emitenta.

Powyżej przedstawiono jedynie zarys tego jak wyglądałoby postępowanie restrukturyzacyjne i upadłościowe wobec obligatariuszy.

Czy zawsze wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego lub upadłościowego będzie remedium na problemy emitenta związane z brakiem możliwości dokonania wykupu obligacji ?

Nie, każdy przypadek należy oceniać indywidualnie. Jeżeli mają Państwo wątpliwości – zachęcamy do kontaktu z Raczyński Skalski & Partners Radcowie Prawni i Adwokaci Sp.p.

Autorzy: Judyta Garwacka - Polisiak, Adwokat w Raczyński Skalski & Partners Radcowie Prawni Adwokaci Sp.p. www.rsplegal.pl; [email protected]

Maciej Raczyński, Radca prawny/Partner Zarządzający w Raczyński Skalski & Partners Radcowie Prawni Adwokaci Sp.p. www.rsplegal.pl; [email protected]