Zarówno Fundusz Inwestycyjny Otwarty (FIO), jak i Fundusz Inwestycyjny Zamknięty (FIZ) są formami zbiorowego inwestowania środków. O ile jednak potencjalny inwestor może zwykle nabywać jednostki uczestnictwa w funduszu otwartym bez większych ograniczeń, to uczestnictwo w funduszu zamkniętym często wiąże się z koniecznością akceptacji specjalnych ograniczeń.

Kto może utworzyć fundusz otwarty i zamknięty

Do utworzenia i prowadzenia funduszu inwestycyjnego otwartego i zamkniętego potrzebna jest zgoda Komisji Nadzoru Finansowego. Zezwolenie takie mogą otrzymać wyłącznie działające w formie spółki akcyjnej towarzystwa funduszy inwestycyjnych. Jest to jedyny podmiot uprawniony do tworzenia funduszy inwestycyjnych, zarządzania nimi oraz reprezentowania ich w stosunkach z osobami trzecimi.

Jednostki uczestnictwa FIO a certyfikaty FIZ

Jednostka uczestnictwa to potwierdzenie tytułu prawnego danej osoby do udziału w funduszu inwestycyjnym otwartym. Jednostki uczestnictwa wyceniane są codziennie. Podstawą wyceny jest wysokość aktywów funduszu, która zmienia się na bieżąco. Fundusze Inwestycyjne Otwarte mogą emitować dowolną liczbę jednostek uczestnictwa pod warunkiem zagwarantowania możliwości odkupienia ich na żądanie uczestników. Jednostki uczestnictwa mogą być nabywane przez osoby fizyczne, osoby prawne oraz instytucje nieposiadające osobowości prawnej. Nie są one papierami wartościowymi, dlatego nie mogą być przedmiotem obrotu na giełdzie.

Certyfikat inwestycyjny jest papierem wartościowym, który stanowi tytuł uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym zamkniętym. Certyfikaty dzielą się na publiczne certyfikaty na okaziciela, sprzedawane w drodze oferty publicznej, i certyfikaty niepubliczne, często adresowane do wąskiego grona inwestorów. Zwykle do adresatów oferty wystosowane zostaje pisemne zaproszenie do zapisywania się na certyfikaty funduszu. Liczba wyemitowanych udziałów jest stała, może ulec zmianie dopiero podczas kolejnej emisji. Każdy uczestnik powinien kupić przynajmniej minimalną liczbę certyfikatów, określoną przez emitenta. Certyfikaty powinny być regularnie, nie rzadziej niż raz na 3 miesiące, wyceniane przez emitenta na podstawie wartości instrumentów finansowych posiadanych wchodzących w skład portfela. Papiery wartościowe można kupić podczas emisji na rynku pierwotnym, a także na giełdzie, jeśli są przedmiotem obrotu giełdowego. Notowane na giełdzie certyfikaty inwestycyjne wyceniane są podczas codziennych sesji giełdowych.

Skład portfela FIO i FIZ

Otwarte fundusze inwestycyjne mogą inwestować tylko w aktywa cechujące się wysoką płynnością, możliwe do szybkiego spieniężenie, np. papiery wartościowe: akcje i obligacje. Fundusze zamknięte natomiast mogą inwestować w aktywa o niższym stopniu płynności, np. w nieruchomości gruntowe i lokale. Portfel FIZ może także być mniej zdywersyfikowany niż portfel FIO. Każdy fundusz, zarówno otwarty, jak i zamknięty, jest zobowiązany do określenia  własnej polityki inwestycyjnej, w której opisane są poszczególne klasy aktywów, mogące wejść w skład portfela inwestycyjnego.

Perspektywa czasowa uczestnictwa w funduszu otwartym i zamkniętym

W przypadku otwartych funduszy  inwestowanie odbywa się bez żadnych ograniczeń czasowych. Jednostki funduszu można nabywać i sprzedawać w dowolnym momencie, zwykle w każdym dniu roboczym. Określony jest na ogół minimalny czas inwestowania, który pozwala na osiągnięcie zysku, ale nie wyznacza się momentu, w którym inwestowanie trzeba zakończyć. Środki można wycofać w dowolnym momencie. Zarządzający funduszami mogą dostosowywać strategię inwestycyjną do aktualnych warunków rynkowych.

Czas inwestowania w ramach funduszu zamkniętego jest z góry określony i trwa np. przez kilka lat. Ściśle określony jest również moment, w którym można nabyć certyfikaty oraz daty ich wykupu przez fundusz.

Zysk i ryzyko w funduszu otwartym i zamkniętym

Z uwagi na mniejszą dywersyfikację portfela i określony czas inwestowania oszczędzanie w ramach zamkniętego funduszu związane jest zarówno z większym zyskiem, jak i z wyższym ryzykiem strat. Ryzyko w funduszach otwartych jest bardziej zbalansowane, dzięki zwykle większej dywersyfikacji portfela inwestycyjnego oraz nieokreślonemu horyzontowi czasowemu. Te czynniki do pewnego stopnia chronią aktywa przed okresowymi spadkami ich wartości, choć nie mogą zagwarantować zupełnego bezpieczeństwa.