...Dobre praktyki i właściwe regulacje zwiększają zatrudnienie
i bezpieczeństwo pracowników

Jak zmienić niechlubne statystyki w Polsce, które wskazują, że aż 1,5 mln osób (ok 28,3%i) jest zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych – co daje wskaźnik najwyższy w Unii Europejskiej? Dodatkowo aż 18,9% świadczy pracę w ramach samozatrudnienia.

Naprawa rynku pracy wymaga systemowego i skrupulatnego podejścia – to bowiem system naczyń powiązanych. Kolejne jego elementy wejdą niedługo w życie: nowelizacja Prawa zamówień publicznych, zawierająca wymóg stosowania umowy o pracę jeśli charakter pracy tego wymagaii czy obowiązkową waloryzację kontraktów związaną ze stawką minimalną 12 zł. W toku wcześniejszych zmian wyeliminowano dyktat najniższej ceny, wprowadzono stosowanie klauzul społecznych oraz wymóg renegocjacji umów w przypadku zmiany minimalnego wynagrodzenia, stawki VAT czy ubezpieczenia społecznego. To dobre kroki, – które powinny być wspomagane kolejnymi, mądrymi rozwiązaniami. Polska może skorzystać z doświadczenia innych państw w tym obszarze i wdrożyć działania legislacyjne promujące zatrudnienie na umowach o pracę.

Raportiii analizujący rynki pracy w poszczególnych krajach Unii Europejskiej, przygotowany na zlecenie Federacji Przedsiębiorców Polskich, wskazuje sprawdzone metody uzdrawiania rynków pracy.

„Rozwiązania wdrożone przez poszczególne państwa członkowskie Unii Europejskiej mogą być znakomitą inspiracją do stworzenia skutecznych narzędzi zachęcających pracodawców do zatrudniania w oparciu o umowy o pracę i jednocześnie pozwolą na uzdrowienie polskiego rynku pracy. Należy pamiętać, że zmiany w prawie nie powinny polegać jedynie na wdrożeniu restrykcji dla zamawiających, którzy przez warunki przetargów opartych na rażąco niskich cenach wymuszają na pracodawcach zatrudnianie na podstawie umów cywilnoprawnych. Priorytetem w zakresie zmian legislacyjnych powinno być uatrakcyjnienie umowy o pracę jako podstawowej formy zatrudnienia. Doskonale obrazuje to przykład Francji, która rozszerzyła katalog umów zdefiniowanych w kodeksie pracy o bardziej elastyczne formuły oraz upowszechniła i wzmocniła skuteczność układów zbiorowych, a obecnie ponad 70% osób zatrudnionych jest na umowie o pracę” – mówi Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich.

Wśród najważniejszych praktyk, które sprzyjają zwiększeniu zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę, znajdują się:

• Uelastycznienie zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę – co sprawia, że odsetek osób świadczących pracę poza reżimem prawa pracy jest niższy niż średnia europejska (np. Estonia, Francja, Węgry).
• Upowszechnianie układów zbiorowych i rozszerzenie ich skuteczności – np. w Finlandii pracodawcy i organizacje pracownicze zawierają układy zbiorowe pracy na innych warunkach zatrudnienia niż wynika to z powszechnego prawa pracy. Układy są korzystne zarówno dla pracodawców, jak i dla pracowników dzięki możliwości ustalania warunków zatrudnienia z pominięciem sztywnych zapisów kodeksu pracy. Porozumienia zbiorowe ustalają m.in. wysokość stawki płacy minimalnej w różnych sektorach. Jeżeli w danej branży nie istnieje umowa ogólna o warunkach pracy – wielkość wynagrodzenia zostaje uzgodniona indywidualnie.
• Zróżnicowanie płacy minimalnej w zależności od charakteru pracy i wieku – w Belgii płaca minimalna jest różna w zależności od wieku oraz z podziałem na pracowników wykonujących pracę umysłową i pracowników wykonujących pracę fizyczną. W Czechach wyróżnia się osiem grup zawodowych, wobec których stosuje się zróżnicowane stawki. W Luksemburgu występuje w tym aspekcie podział na pracowników wykwalifikowanych i niewykwalifikowanych.
• Możliwość czasowego wyłączenia stosowania przepisów o płacy minimalnej – rozwiązanie zwiekszające elastyczność rynku pracy, które onosi się do konkretnego przedsiębiorcy. Obecnie stosuje się je w Irlandii – jeśli pracodawca nie jest w stanie wypłacać minimalnego wynagrodzenia z powodu problemów finansowych, właściwy sąd pracy może zwolnić go z takiego obowiązku na okres wynoszący od trzech miesięcy od jednego roku.

Ważne jest wprowadzenie takich zmian, które przede wszystkim zachęcą pracodawców do stosowania umów o pracę. Dobrymi przykładami właściwych praktyk legislacyjnych, które pozytywnie wpłynęły na zmniejszenie liczby osób świadczących pracę poza reżimem prawa pracy, są m.in.: poszerzenie katalogu umów zdefiniowanych w Kodeksie Pracy o bardziej elastyczne formuły, zróżnicowanie płacy minimalnej czy zastosowanie układów branżowych.